Aνακύκληση
TEXNIKA ΘΕΜΑΤΑΟι στατιστικές δείχνουν πως πριν από μόλις δέκα χρόνια μόνο δύο στους δέκα
ανθρώπους έδειχναν κάποιο ενδιαφέρον για το περιβάλλον, ενώ σήμερα η
αναλογία αυτή είναι ένας στους τρεις. Αυτή η ευαισθητοποίηση ανάγκασε τις
εταιρίες να μελετήσουν τρόπους για να μην αυξάνουν με τ? αυτοκίνητά τους
τους σωρούς σκουπιδιών μετά το τέλος της ζωής τους.
Του Πέτρου Σακελλαρίου
ΑΝΑΜΕΣΑ στους κυριότερους αποδέκτες της πίεσης της κοινής γνώμης για την
προστασία του περιβάλλοντος βρίσκονται οι κατασκευαστές αυτοκινήτων. Οι
πωλητές αυτοκινήτων στις διάφορες εκθέσεις δέχονται ερωτήσεις σχετικά με
τις εκπομπές ρύπων των νέων μοντέλων, φρένα χωρίς αμίαντο, ανακυκλώσιμα
πλαστικά κ.λπ. Ένας από τους τελευταίους καρπούς όλης αυτής της
κινητοποίησης της κοινής γνώμης είναι η ανακύκληση. Τα παλιά λάδια δεν
πετιούνται πια στην πίσω αυλή του συνεργείου, αλλά συγκεντρώνονται σε
ειδικά κοντέινερ, επιστρέφονται στις εταιρίες πετρελαιοειδών και μετά από
ειδική επεξεργασία επαναχρησιμοποιούνται για την ίδια ή άλλες χρήσεις. Αλλά
και τα ίδια τα αυτοκίνητα όταν παλιώσουν δε θα σαπίζουν πια στα νεκροταφεία
αυτοκινήτων, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος τους θα ανακυκλώνονται.
ΓΙΑΤΙ XPEIAZETAI H ΑΝΑΚΥΚΛΗΣΗ ΤΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ
Από οικολογική άποψη το αυτοκίνητο είναι ένας από τους σοβαρότερους
παράγοντες επιβάρυνσης του περιβάλλοντος. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για
την κατασκευή του προέρχονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από τη φύση. Τα
καύσιμα που χρησιμοποιεί μάλιστα ανήκουν στην κατηγορία των μη ανανεώσιμων
φυσικών πόρων και αποτελούν τον κύριο όγκο των φυσικών πόρων που
καταναλώνουν τα αυτοκίνητα. H εξάντληση αυτή των φυσικών πόρων δεν μπορεί
να συνεχιστεί για πάντα. H ανάγκη για εξοικονόμηση γίνεται κάθε μέρα και
πιο επιτακτική. Γι? αυτό πρέπει να εξετάζονται όλοι οι δυνατοί τρόποι. Ένας
από αυτούς είναι και η ανακύκληση, δηλαδή η επαναχρησιμοποίηση του
μεγαλύτερου μέρους των υλικών των αυτοκινήτων που αποσύρονται από την
κυκλοφορία σαν πρώτη ύλη για την κατασκευή εξαρτημάτων για καινούρια
αυτοκίνητα ή για εντελώς διαφορετικά προϊόντα.
Θα μπορούσε κάποιος να παρατηρήσει πως θα ήταν πιο οικονομικό να
επαναχρησιμοποιούνται τα εξαρτήματα των παλιών αυτοκινήτων όπως είναι. Αυτό
ήδη γίνεται όσον αφορά τα ανταλλακτικά, αλλά δεν είναι τόσο καλή ιδέα για
τα καινούρια αυτοκίνητα δεδομένου ότι η τεχνολογία εξελίσσεται διαρκώς και
η χρησιμοποποίηση εξαρτημάτων παλιότερης τεχνολογίας στα νέα μοντέλα θα
καθυστερούσε την εξέλιξη αυτή.
TI ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ
Οι μορφές της ανακύκλησης που γνωρίζουμε από την καθημερινή μας ζωή αφορούν
συνήθως μόνο ένα υλικό. Παράδειγμα είναι η ανακύκληση του χαρτιού, η
ανακύκληση των κουτιών από τα αναψυκτικά, η ανακύκλησητου γυαλιού κ.λπ.
Ένα αυτοκίνητο όμως είναι κατασκευασμένο από πολλά διαφορετικά υλικά. Τα
περισσότερα από αυτά τα υλικά είναι ανακυκλώσιμα. Υπάρχουν όμως και υλικά
που δεν ανακυκλώνονται και πρέπει να απομακρυνθούν και να θαφτούν σε
ειδικούς χώρους. Έτσι, το πρόβλημα της ανακύκλησης των αυτοκινήτων γίνεται
πολύ σύνθετο, αφού πρέπει να σχεδιαστεί αρχικά η διαδικασία διαχωρισμού των
διαφόρων υλικών και εν συνεχεία η διαδικασία ανακύκλησης για κάθε ένα από
τα υλικά που ανακυκλώνονται. Δε θα ήταν υπερβολικό να πούμε ότι στο μέλλον
θα υπάρχει ένας ξεχωριστός κλάδος της βιομηχανίας που θα ασχολείται
αποκλειστικά με την ανακύκληση. Θα αποτελείται από διάφορες εταιρίες
επεξεργασίας παλιών αυτοκινήτων που θα διαχωρίζουν τα διάφορα υλικά και θα
τα προωθούν στα αντίστοιχα δίκτυα ανακύκλησης.
H ιδέα της ανακύκλησης των αυτοκινήτων δεν είναι και τόσο νέα. Ακόμα και
πριν ο όρος «ανακύκληση» γίνει της μόδας, το 75% των υλικών των αυτοκινήτων
που αποσύρονταν επαναχρησιμοποιούνταν στην κατασκευή νέων αυτοκινήτων. Αυτό
το τεράστιο ποσοστό, και μάλιστα για ένα προϊόν που έχει τόσο πολύ
κατηγορηθεί για την καταστροφή του περιβάλλοντος, οφείλεται κυρίως στην
ανακύκληση του χάλυβα και των άλλων μετάλλων των αυτοκινήτων. H διαδικασία
αυτή έχει αρχίσει εδώ και αρκετές δεκαετίες και δεν αφορά μόνο το χάλυβα
αλλά και άλλα μέταλλα, όπως το μαγνήσιο και το αλουμίνιο. Από την
ανακύκληση του αλουμινίου μάλιστα, εξοικονομούνται σημαντικά ποσά
ενέργειας, αφού η ενέργεια που απαιτείται για την παραγωγή αλουμινίου
εξαρχής από την πρώτη ύλη είναι πολύ μεγαλύτερη. Το υπόλοιπο 25% του βάρους
ενός αυτοκινήτου αποτελείται από μη μεταλλικά υλικά (πλαστικά, γυαλί κ.λπ.)
που μέχρι πρόσφατα πετιούνταν στις διάφορες χωματερές. Όμως το κόστος
χρήσης γης γι? αυτές τις χωματερές, αλλά και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις
τους αυξάνονταν συνεχώς.
Έτσι τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει μία προσπάθεια για την ανακύκληση των
μη μεταλλικών μερών των αυτοκινήτων και κυρίως των πλαστικών. H ανακύκληση
των πλαστικών δε λύνει μόνο το πρόβλημα της ταφής των αποβλήτων, αλλά
συμβάλλει και στην εξοικονόμηση ενέργειας. Και αυτό γιατί μέχρι σήμερα η
μόνη εναλλακτική λύση στην ταφή των πλαστικών ήταν η χρησιμοποίησή τους σαν
καύσιμο. Σχετική έρευνα απέδειξε πως η καύση ενός κιλού π.χ.
πολυπροπυλενίου απέδιδε ενέργεια αντίστοιχη με 0,8 κιλά αργού πετρελαίου,
ενώ από την ανακύκλησή του εξοικονομείται ενέργεια αντίστοιχη με 1,2 κιλά
αργού πετρελαίου, δηλαδή με την ανακύκληση έχουμε 60% περισσότερη
εξοικονόμηση ενέργειας.
Περίπου το μισό από το 25% των μη μεταλλικών υλικών ενός αυτοκινήτου μπορεί
να ανακυκλωθεί. Από αυτά το μεγαλύτερο μέρος είναι πλαστικά, που
επαναχρησιμοποιούνται για την κατασκευή εξαρτημάτων πάλι για αυτοκίνητα. Τα
πλαστικά χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τα θερμοπλαστικά που
ανακυκλώνονται εύκολα και τα θερμοσκληρυνόμενα πλαστικά που δεν μπορούν να
ανακυκλωθούν στην ίδια μορφή.
Ένα τυπικό παράδειγμα θερμοπλαστικών είναι το πολυπροπυλένιο από το οποίο
κατασκευάζονται οι προφυλακτήρες των σύγχρονων αυτοκινήτων. Μετά την
απομάκρυνση του προφυλακτήρα από το αυτοκίνητο αφαιρούνται όλα τα πρόσθετα
υλικά, όπως φωτιστικά σώματα, διακοσμητικά κ.λπ. Στη συνέχεια ο
προφυλακτήρας θρυμματίζεται σ? ένα ειδικό μύλο και η πρώτη ύλη είναι
έτοιμη. Μετά από ένα ακόμα στάδιο καθαρισμού από ξένες ουσίες αυτή η πρώτη
ύλη θερμαίνεται, λιώνει και χύνεται σε καλούπια, παίρνοντας τη μορφή νέων
προφυλακτήρων ή και άλλων εξαρτημάτων, όπως οι αεραγωγοί του συστήματος
θέρμανσης και αερισμού. Από θερμοπλαστικά κατασκευάζεται και το μεγαλύτερο
μέρος του εσωτερικού διάκοσμου των αυτοκινήτων. H διαδικασία ανακύκλησης
και σε αυτήν την περίπτωση είναι ανάλογη. Από ανακυκλωμένο πλαστικό επίσης
κατασκευάζονται και τα ρεζερβουάρ των αυτοκινήτων, οι θόλοι των φτερών, το
κάλυμμα του ιμάντα που κινεί τον εκκεντροφόρο άξονα, οι λασπωτήρες και
πολλά άλλα εξαρτήματα.
Εκτός από τα θερμοπλαστικά υπάρχουν και τα θερμοσκληρυνόμενα πλαστικά που
χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές όπως η κατασκευή τμημάτων του αμαξώματος
(π.χ. η πίσω πόρτα σε ορισμένα χάτσμπακ). Αυτά τα πλαστικά δεν μπορούν να
λιώσουν και να ξαναχυτευθούν και έτσι η ανακύκλησή τους είναι εξαιρετικά
δύσκολη. Αντί όμως για την ταφή τους σε χωματερές προτείνεται η καύση τους
για την παραγωγή ενέργειας, υπό την προϋπόθεση ότι θα συγκεντρώνονται
αρκετές ποσότητες ώστε αυτή η λύση να συμφέρει οικονομικά. Μια εναλλακτική
λύση σε αυτό το πρόβλημα εφαρμόζει εδώ και καιρό η Φίατ. Τρίβει τα
θερμοσκληρυνόμενα πλαστικά σε ειδικούς μύλους μέχρι να γίνουν λεπτή σκόνη.
Στη συνέχεια αυτή η σκόνη χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο των αλάτων του
ασβεστίου στην παραγωγή υλικών στεγανοποίησης και αντισκωριακής προστασίας
του κάτω μέρους των αυτοκινήτων. H Φολκσβάγκεν σε συνεργασία με τους
προμηθευτές κατασκευάζει από την ανακύκληση των θερμοσκληρυνόμενων
πλαστικών ηχομονωτικά υλικά για το Πόλο.
Όμως, εκτός από τα πλαστικά, υπάρχουν και άλλα μη μεταλλικά υλικά που
μπορούν να ανακυκλωθούν. Παράδειγμα είναι τα τζάμια των αυτοκινήτων, τα
οποία αφού θρυμματιστούν πωλούνται ως πρώτη ύλη στη βιομηχανία γυαλιού για
την παραγωγή κάθε είδους προϊόντων υαλουργίας. Αλλο παράδειγμα το αφρώδες
υλικό των καθισμάτων, που αποτελεί πρώτη ύλη είτε για την παραγωγή
πλαστικών γενικής χρήσης με τη διαδικασία της συμπίεσης εν θερμώ είτε για
την παραγωγή συνθετικών μοκετών από τις βιομηχανίες ταπητουργίας.
Επίσης, ανακυκλώσιμα είναι τα υγρά που χρησιμοποιούν τα διάφορα συστήματα
των αυτοκινήτων. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα υγρά των φρένων, της
υποβοήθησης του τιμονιού, των αμορτισέρ, τα λιπαντικά, το νερό ψύξης, ακόμα
και η βενζίνη που έχει απομείνει στο ρεζερβουάρ του άχρηστου πλέον
αυτοκινήτου.
Τέλος, μεγάλη προσπάθεια καταβάλλεται από όλους τους κατασκευαστές για την
ανακύκληση των καταλυτών. Ένας τόννος άχρηστων καταλυτών περιέχει 1,5 κιλά
πλατίνας και 300 γραμμάρια ροδίου. Και τα δύο αυτά μέταλλα είναι εξαιρετικά
σπάνια. Οι άχρηστοι καταλύτες αγοράζονται από τους κατασκευαστές καταλυτών,
οι οποίοι επαναχρησιμοποιούν σχεδόν το 100% των πολύτιμων μετάλλων που
περιέχουν.
Εκτός από τη διαδικασία απόσυρσης, η ανακύκληση εφαρμόζεται και στη
διαδικασία παραγωγής των αυτοκινήτων. Κάθε υλικό που περισσεύει από την
κοπή ή τη χύτευση κάθε είδους εξαρτήματος δεν πετιέται, αλλά συγκεντρώνεται
για την κατασκευή πρώτης ύλης, που μάλιστα χρησιμοποιείται για την ίδια
εφαρμογή. Επίσης, το νερό που χρησιμοποιούν τα εργαστάσια των αυτοκινήτων
στα διάφορα στάδια της παραγωγής δεν πετιέται πια μολυσμένο στο περιβάλλον,
αλλά καθαρίζεται και επαναχρησιμοποιείται. Το ίδιο συμβαίνει και με την
άμμο που χρησιμοποιείται κατά τη διαδικασία χύτευσης των κινητήρων. Όταν
πλέον η άμμος αυτή δεν μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί πωλείται σαν πρώτη ύλη
στη βιομηχανία τσιμέντου.
TI ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ ΓΙΑ TO ΜΕΛΛΟΝ
Παρόλο που τα βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια είναι σημαντικά σε
σχέση με την απραξία των προηγούμενων δεκαετιών (με εξαίρεση την ανακύκληση
των μετάλλων) όλοι οι μεγάλοι κατασκευαστές αναγνωρίζουν πως υπάρχουν πολλά
που πρέπει να γίνουν ακόμα για να έχουμε ικανοποιητικά αποτελέσματα από τη
διαδικασία της ανακύκλησης. Οι σχετικές εισηγήσεις αφορούν τόσο την
οργάνωση της όλης επιχείρησης, όσο και την παραγωγή νέων υλικών που
ανακυκλώνονται πιο εύκολα. Πιο αναλυτικά οι προτάσεις των κατασκευαστών για
το μέλλον είναι οι ακόλουθες:
_ Σχεδιασμός και τυποποίηση των τεχνικών διάλυσης των διαφόρων γενεών
αυτοκινήτων που έχουν κατασκευαστεί μέχρι σήμερα.
_ Εξέλιξη οικολογικών διαδικασιών καθαρισμού των προς ανακύκληση υλικών και
απόρριψης στο περιβάλλον των υλικών που δεν ανακυκλώνονται που θα
εξασφαλίζουν και την καλή ποιότητα των πρώτων που θα προέρχονται από
ανακύκληση.
_ Κατασκευή της απαραίτητης υποδομής και του αντίστοιχου εξοπλισμού για τη
διάλυση των αποσυρόμενων αυτοκινήτων.
_ Εκπόνηση μελετών σκοπιμότητας για τις δυνατότητες τοπικής ή και
μεγαλύτερης κλίμακας συλλογής των προς ανακύκληση υλικών. Επίσης,
σχεδιασμός της οργάνωσης που θα έχουν οι εταιρίες που θα αναλαμβάνουν τη
συλλογή.
_ Οικονομοτεχνική ανάλυση της διαδικασίας της ανακύκλησης, δηλαδή εκτίμηση
των επενδύσεων που χρειάζονται, του κόστους εργασίας και των ωφελειών από
την όλη διαδικασία.
_ Πραγματοποίηση εργαστηριακών δοκιμών για τη διαπίστωση ή/και τη βελτίωση
της ποιότητας των υλικών που προέρχονται από ανακύκληση.
_ Σχεδιασμός των νέων μοντέλων και των διαδικασιών παραγωγής τους και
διάλυσής τους έτσι ώστε η ανακύκληση να γίνεται πιο εύκολα από ότι σήμερα
στο μέλλον.
_ Καθορισμός των σχέσεων ανάμεσα στους κατασκευαστές αυτοκινήτων, τους
προμηθευτές τους και τις εταιρίες ανακύκλησης.
_ Καταβολή προσπάθειας για χρησιμοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερο
πλαστικών που ανακυκλώνονται άμεσα και εύκολα.
_ Εξέλιξη νέων τεχνολογιών ανακύκλησης για τα πλαστικά που ανακυκλώνονται
δύσκολα.
_ Εξέλιξη νέων υλικών που θα αντικαταστήσουν όσα δεν ανακυκλώνονται. _
Μαρκάρισμα με κωδικούς αριθμούς των πλαστικών εξαρτημάτων έτσι ώστε να
αναγνωρίζεται εύκολα το υλικό τους και η διαδικασία ανακύκλησής τους.
_ Μείωση της φύρας των πρώτων υλών στη φάση της παραγωγής του αυτοκινήτου.
_ Χρησιμοποίηση υλικών όσο το δυνατόν πιο φιλικών στο περιβάλλον για την
κατασκευή των εξαρτημάτων εκείνων που δεν είναι δυνατή η ανακύκλησή τους
και τελικά πετάγονται.
Οι προτάσεις αυτές μαρτυρούν τον προβληματισμό των κατασκευαστών όσον αφορά
τη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων της ανακύκλησης αλλά και αποδεικνύουν
ότι παρά την αποσπασματική εφαρμογή της τα τελευταία χρόνια τα αποτελέσματα
ήταν τόσο ενθαρρυντικά ώστε να δικαιολογείται η δημιουργία ενός ξεχωριστού
κλάδου της τεχνολογίας, όπως αυτός σκιαγραφείται από τα παραπάνω σημεία. Το
μέλλον θα δείξει το πόσο μεγάλες μπορεί να είναι οι ωφέλειες για το
περιβάλλον από την ανακύκληση._ Π.Σ.